Burn-out: langdurige stress waardoor je opbrandt
Je hoort het steeds vaker om je heen en wellicht ken je zelfs iemand die een ‘pauze’ heeft moeten nemen van werk vanwege een burn-out. Maar wat houdt een burn-out eigenlijk in, wat is het verschil tussen een burn-out en ‘normale’ vermoeidheid en – nog belangrijker – hoe kun je een burn-out voorkomen en herkennen? Daar vertellen wij je graag meer over!

Wat houdt een burn-out in?
De term burn-out wordt gebruikt wanneer er sprake is van een aantal symptomen (gezondheidsklachten) die al een aantal maanden spelen. Klachten zoals constant moe en uitgeput zijn en daardoor niet meer kunnen functioneren zoals voorheen, snel geprikkeld zijn en jezelf niet meer herkennen, moeite hebben met concentreren, slecht slapen, veel piekeren en het gevoel hebben problemen niet meer aan te kunnen: in dat geval spreekt men van een burn-out. Je bent letterlijk opgebrand.

Een burn-out of ‘normale’ vermoeidheid?
Werken, tijd met je gezin doorbrengen, sporten, tijd aan een hobby besteden en contact met vrienden onderhouden: we hebben het tegenwoordig allemaal druk. Daarbij komt dat door de technologie en social media steeds meer op ons afkomt gedurende een dag. Telefoontjes op elk moment van de dag, meldingen van inkomende mails en berichten blijven binnenstromen en ’s avonds laat zijn we geneigd om onze (werk)mail nog te bekijken, dat berichtje van die ene collega nog te lezen of te beantwoorden of te bekijken wat anderen zoal plaatsen op social media platforms.

Al deze prikkels wekken een stressreactie op in het lichaam. Hier kan je lichaam prima mee overweg indien er daarna de mogelijkheid is tot herstel. Je kunt je door alle drukte dus best af en toe wat vermoeid voelen. Dan is het even iets te ‘druk’ geweest en geeft je lichaam aan dat het tijd nodig heeft om weer op te laden. Een ontspannende activiteit of een goede nachtrust is dan vaak al voldoende om vervolgens weer vol energie aan de slag te kunnen.

Als mens maken we echter veel mee gedurende ons leven. Mooie en spannende gebeurtenissen, maar ook tegenslagen, negatieve ervaringen en verlies. Net als de drukte op een dag, geeft ook een ingrijpende gebeurtenis een stressreactie. Ieder mens is anders en iedereen gaat dus anders om met ingrijpende gebeurtenissen, waardoor de impact van die prikkel anders zal zijn. Waar de ene persoon na slecht nieuws denkt ‘morgen is weer een nieuwe dag’ en op zoek gaat naar een oplossing, kan de ander bij de pakken neer gaan zitten met de handen in het haar. Indien je lichaam langere tijd teveel stress-opwekkende prikkels te verwerken krijgt waardoor de draaglast groter wordt dan je draagkracht, raakt je systeem uitgeput waardoor het niet meer lukt om de batterij ‘even snel’ op te laden. Deze raakt dus alsmaar leger. Men spreekt ook wel van een langdurige disbalans tussen de draagkracht en draaglast. Dit kan zich uiten in verschillende klachten op lichamelijk of psychisch gebied, emotioneel vlak en gedragsniveau. Problemen worden teveel, de constante vermoeidheid speelt op, dagelijkse bezigheden lukken niet meer en je bent de grip op jezelf en je leven kwijt. Je zou kunnen merken dat je langzaam controle (op situaties, problemen, emoties, gedachten) lijkt te verliezen. Soms overheerst er zelfs een gevoel van machteloosheid. Ook kunnen er enkele spanningsklachten opspelen, zoals: uitgeput zijn, moeite om je te concentreren en/of dingen te onthouden, onrustig slapen, snel boos of geïrriteerd zijn, niet tegen drukte kunnen, veel piekeren en je gejaagd voelen. Indien deze klachten zich al een aantal maanden voordoen, spreken we van een burn-out.

“Geniet bewust van de kleine dingen en momenten.”

Tips om een burn-out te voorkomen.

  • Ga na wat ontspanning geeft en prettig is; plan tijd vrij om te besteden aan ontspanning en leuke dingen met je gezin of vrienden. Zoals onze agenda gebruikt wordt voor het maken van afspraken voor overleg op werk, kunnen dat ook afspraken zijn voor jezelf.
  • Maak gebruik van ontspanningsoefeningen (mindfulness), zoals een ademhalingsoefening.
  • Ga naar buiten en beweeg voldoende. Een wandeling in de frisse lucht, een rondje hardlopen of op de fiets of te voet boodschappen doen: het buiten zijn, (vooral in de zomer) extra vitamine D die je daarbij opdoet en het bewegen zelf dragen allemaal bij aan je fysieke en mentale welzijn. Na 30 minuten onafgebroken fysieke activiteit komen er diverse gelukshormonen vrij in je brein, dat voelt extra goed!
  • Slaap voldoende, want uitgerust krijg je meer voor elkaar. Indien je moeite hebt met in slaap komen of doorslapen, zorg er dan voor dat je een halfuur tot een uur voor bedtijd niet meer in aanraking komt met blauw licht (tv, smartphone, tablet). In plaats daarvan kun je iets lezen (bij een schemerlichtje), een ontspannende douche of bad nemen of een fijn gesprek voeren met je partner. Drink je nog koffie in de avond? Laat dit kopje dan achterwege of kies voor een cafeïnevrije variant.
  • Plan je tijd en stel haalbare doelen. Lijkt het niet haalbaar? Knip het dan op in haalbare delen. Een tijdsplanning maken kan je helpen om structuur aan te brengen in je werk en je vrije tijd. Het volgen van je planning, betekent dat je het niet meer in je hoofd hoeft ‘op te slaan’. Maak ruimte in je hoofd maar let wel: zorg ervoor dat je planning haalbaar is om te voorkomen dat het tot meer onrust leidt.
  • Geniet bewust van de kleine dingen en momenten: het zonnetje dat schijnt, op de bank met een wijntje, spelen met de hond of de kinderen, tijd met je partner of vrienden. En met bewust bedoelen we met échte aandacht!
  • Ga eens na of je manier van aanpakken anders kan of moet. Ga je problemen vaak uit de weg, maak dan eens een plan hoe je een probleem actief aan kunt pakken. Leg je je problemen graag bij anderen neer, kijk dan eens wat je wél zelf kunt doen.
  • Geef je grenzen aan. Ben je geneigd om ja te zeggen op alles en iedereen vanuit de goedheid van je hart of vanwege een gevoel van verplichting? Denk dan ook eens aan jezelf en zeg eens nee tegen die vriend, familielid of collega. Geef het tijdig aan op werk indien die ene taak toch meer werk is dan verwacht waardoor je langer nodig hebt of je deze niet alleen kunt uitvoeren.
  • Zoek naar een oplossing waardoor je je werk beter kunt scheiden van je privé en sociale leven. Je kunt met collega’s afspraken maken over het tijdstip van (werk-gerelateerde) telefoontjes of berichten. Maar wellicht is een aparte telefoon voor werk ook mogelijk indien je momenteel alleen bereikbaar bent op je privé nummer. In dat geval heb je zelf de regie over je bereikbaarheid en werk-gerelateerde prikkels: werkdag voorbij = telefoon uit (of weg).

Hoe herken je een burn-out bij een medewerker?
Verschillende signalen kunnen duiden op een (dreigende) burn-out. Signalen bij een medewerker kunnen zijn: opeens veel en vaak moe zijn, vaker een dag ziekmelden, lagere productiviteit, cynisch zijn over de werkdruk en werkactiviteiten, moeite hebben met veranderingen (op het werk) en vaker ontevreden zijn. Maar ook plotselinge veranderingen in iemands persoonlijkheid en gedrag kunnen signalen zijn van een (dreigende) burn-out: de collega die voorheen altijd zo behulpzaam is reageert ineens vooral geïrriteerd bij het vragen om hulp.

Bronnen

www.thuisarts.nl
Trimbos Instituut
Mens en Samenleving