Mevrouw en meneer van Vliet hebben onverwacht beiden een vrije dag. De avond tevoren maken ze plannen over wat ze die dag zullen gaan doen. ‘Ik heb reuze veel zin om te gaan winkelen’, zegt mevrouw van Vliet. Meneer van Vliet kijkt wat bedrukt. ‘Je bedoelt: naar kleren kijken?’. ‘Ja’, antwoordt mevrouw van Vliet. ‘En ook naar andere dingen, gewoon lekker in winkels snuffelen. Dat heb ik in tijden niet meer gedaan’. Meneer van Vliet vindt het maar niks. Hij zou liever een flink stuk in het bos gaan fietsen. ‘Maar winkelen neemt de hele dag wel in beslag, denk ik’. Mevrouw van Vliet knikt. ‘Ja, maar als je liever iets anders doet, moet je het zeggen hoor’. ‘Nee, ik heb ook wel zin om in winkels rond te kijken.’

De volgende dag na het ontbijt trekt mevrouw van Vliet haar jas aan. ‘Kom, we gaan er vandoor. Het is nog lekker vroeg, dus we hebben de hele dag de tijd’. Meneer van Vliet trekt een vies gezicht. ‘Ga jij maar alleen. Ik ga toch liever iets anders doen’. ‘Maar we hadden dit toch afgesproken?’, zegt mevrouw van Vliet, teleurgesteld. ‘Ja, maar ik heb me bedacht’, lacht meneer van Vliet.

Nu wordt mevrouw van Vliet kwaad. ‘Volgens mij had je vanaf het begin al geen zin in winkelen. Had dat dan meteen gezegd, dan hadden we iets anders af kunnen spreken’. Ze gooit haar jas in een stoel, terwijl meneer van Vliet schuldbewust voor zich uit staart. Hij beseft dat zijn vrouw gelijk heeft. Hij had gewoon meteen moeten zeggen wat hij wilde.

Dit voorbeeld geeft aan dat iemand die zich assertief gedraagt daarmee voorkomt dat hij zichzelf tekort doet en tevens vermijdt dat onnodige misverstanden en conflicten met anderen ontstaan.

Naast dat niet-assertief gedrag spanningen op kan leveren, is assertiviteit een vorm van sociale intelligentie. Wie zich assertief gedraagt, gaat op een zodanige manier met andere mensen om, dat zowel hijzelf als de anderen zich daar zo plezierig mogelijk bij voelen. Het gevolg hiervan is dat hij een maximale hoeveelheid sociale steun kan verwerven om zijn doeleinden te bereiken, waarbij wederzijds respect bewaard blijft. Assertief gedrag is dus sociaal op zich, effectief en slim.

Een stapje terug: wat is sociaal gedrag eigenlijk?

Er kunnen drie verschillende vormen van sociaal gedrag worden onderscheiden, namelijk:

  • Subassertief gedrag
  • Agressief gedrag
  • Assertief gedrag

Wie zich subassertief gedraagt, komt niet, of onvoldoende op voor zijn eigen belangen. Hij/zij laat gemakkelijk over zich heen lopen en heeft de neiging gevoelens van ergernis, boosheid of verdriet niet snel te laten merken, maar deze “in te slikken” en voor zichzelf te houden. Hetzelfde geldt ook voor andere gevoelens, zoals blijdschap of ontroering.

Wie zich agressief gedraagt, stelt zijn eigen belangen op de eerste plaats, zonder daarbij (voldoende) rekening te houden met en oog te hebben voor de belangen van anderen. Boosheid en irritatie worden veelal snel en op een verkeerde manier tot uiting gebracht. Soms is er alleen sprake van verbale agressie (sarcastische opmerkingen maken, beledigen, schelden), maar soms kan er ook lichamelijk geweld aan te pas komen. Agressief gedrag heeft meestal een negatieve invloed op de omgeving. Het maakt anderen vaak angstig en gespannen en lokt dikwijls boosheid en agressiviteit uit. Direct of indirect gaat agressief gedrag bijna altijd ten koste van anderen.

Wie zich assertief gedraagt heeft respect voor zichzelf en voor zijn eigen belang, maar houdt daarbij tegelijkertijd ook rekening met (de belangen van) anderen. Gevoelens worden op een adequate manier geuit.

Agressie en subassertiviteit leveren vaak overbodige spanning op, die te vermijden zou zijn door meer assertief gedrag. Het lijkt vanzelfsprekend dat agressief gedrag tot vervelende en ongewenste reacties bij anderen kan leiden, maar ook subassertief gedrag kan deze gevolgen hebben. Het kan in ieder geval nooit kwaad om je eigen sociale gedrag onder de loep te nemen; hoe assertief ben je zelf eigenlijk?

Misverstanden over assertief gedrag

Vergeet echter onderstaande misverstanden over assertief gedrag niet:

Assertief zijn is hetzelfde als altijd je stem laten horen.

Wie assertief is, kan goed voor zijn eigen belangen opkomen, maar hoeft dit niet altijd te doen. Wanneer iemand in een winkel voor zijn beurt gaat, kan het bijvoorbeeld handiger zijn om er maar niets van te zeggen, omdat een discussie over voordringen soms meer tijd kost dan het er maar gewoon bij te laten zitten. Het belangrijkste is echter om te leren er niet voor terug te schrikken om op de daarvoor geschikte momenten de eigen wensen of meningen duidelijk te maken.

Assertief zijn staat gelijk aan ‘nooit conflicten hebben’.

Assertief zijn is niet hetzelfde als nooit ruzie of conflicten hebben. Soms kan het zelfs heel bevrijdend werken om een meningsverschil eens ‘uit te vechten’, in plaats van het maar steeds te laten smeulen. Door dit laatste kunnen de verhoudingen vaak in veel ernstiger mate verstoord raken.

Door altijd assertief te zijn gaat de spontaniteit verloren.

Bijna niemand zal altijd assertief zijn. Iedereen is ook wel eens boos en agressief en het overkomt ook iedereen wel eens dat hij over zich laat lopen. Soms zijn mensen bang voor anderen, en willen ze bijvoorbeeld niet het risico lopen dat iemand kwaad op hen wordt, of het niet met hen eens is. Angst voor (mogelijke) reacties van anderen en kwaadheid over het gedrag van anderen zijn normaal. Niemand hoeft een ‘perfect assertief’ mens te worden. Wie zich echter te veel en te vaak door angst of boosheid laat leiden, stelt zich zo weinig assertief op, dat hij of zij er erg gespannen van kan raken. Hoe vaker iemand zich assertief gedraagt, des te kleiner is de kans dat dit zal gebeuren. En naarmate iemand meer met assertiviteit oefent, zal hij of zij zich ook steeds vaker spontaan assertief gaan gedragen.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem gerust contact met ons op. Wist je dat we ook verschillende opleidingen aanbieden?